IDDSI-richtlijnen: IDDSI 0 tot en met 7 uitgelicht
IDDSI is dé taal waarin zorgorganisaties over voedingsconsistenties kunnen communiceren. Wil je weten wat IDDSI precies is? Lees dan eerst wat IDDSI is in dit artikel. Om eten en drinken te classificeren in IDDSI-levels zijn er specifieke testmethoden ontwikkeld. Met een vorkdruppeltest bijvoorbeeld kun je bepalen of een product veilig is voor een cliënt of patiënt die niet goed kan kauwen. Hoe zien de verschillende levels er precies uit? Hoe kun je de juiste voedingsconsistentie voor een cliënt of patiënt vaststellen? En welke voedingsmiddelen behoren tot dit IDDSI level? Ontdek hoe je de IDDSI-richtlijnen in de praktijk kunt toepassen.
Wat is IDDSI?
Voor mensen met kauw- en slikproblemen kan eten en drinken een aanzienlijk probleem vormen. Meestal hebben zij voeding in een aangepaste consistentie nodig. Om eenduidigheid in de terminologie voor voedingsconsistenties te creëren ontwikkelde een internationale groep professionals in de gezondheidszorg IDDSI. Dit staat voor International Dyspaghia Diet Standardisation Initiative. IDDSI is een raamwerk dat bestaat uit 8 levels (IDDSI 0 tot en met IDDSI 7) en zorgt ervoor dat iedereen binnen een zorginstelling of ziekenhuis een omlijnde taal spreekt op het gebied van voedingsconsistenties.
IDDSI-levels: IDDSI 0 t/m IDDSI 7
Elk IDDSI-level wordt aangeduid met een kleur, een cijfer en een omschrijving. De levels 0 tot en met 3 hebben betrekking op drinken, level 4 op drinken en eten en de levels 5 tot en met 7 op eten. Voor de meest recente informatie en volledige testinstructies verwijzen we je naar www.iddsi.org.
IDDSI 0: dun vloeibaar
Een product behoort tot IDDSI 0 als de vloeistof op dezelfde manier stroomt als water. De cliënt of patiënt kan deze consistentie drinken via een tuit, een kopje of met een rietje. IDDSI 0 is geschikt voor cliënten en patiënten die het functionele vermogen hebben om alle typen vloeistof veilig te drinken. Goed om te weten: de manier van drinken kan ook een rol spelen. Soms kan een rietje juist voor meer verslikkingsgevaar zorgen. Goed om dit voor iedere cliënt/patiënt te bepalen en af te stemmen met de logopedist.
- IDDSI 0 testmethode: vloeistoftest
Om een drank te classificeren in IDDSI 0 gebruik je de vloeistoftest. Het is hierbij van belang dat de testvloeistof binnen 10 seconden volledig door een spuit van 10 ml stroomt zonder residu achter te laten.
- IDDSI 0 producten
Dranken die onder IDDSI 0 vallen zijn onder andere water, appelsap, melk en verschillende soorten medische bijvoeding. Goed om te weten: het IDDSI-level kan per merk en per leverancier verschillen. Ook kan de temperatuur van voedingsmiddelen van invloed zijn op de consistentie. Laat je daarom altijd goed voorlichten.
IDDSI 1: licht vloeibaar
IDDSI 1 is dikker dan water en vereist daarom wat meer inspanning om te drinken dan dun vloeibaar. Deze consistentie kan de cliënt of patiënt eveneens drinken met een rietje. IDDSI 1 wordt zowel gebruikt bij kinderen als bij ouderen. Bij deze consistentie vermindert namelijk te stroomsnelheid, waardoor er minder verslikkingsgevaar is.
- IDDSI 1 testmethode: vloeistoftest
Ook voor classificatie in IDDSI 1 gebruik je de vloeistoftest. In dit level mag er na 10 seconden 1-4 ml achterblijven in de 10 ml spuit. Er mag echter geen residu aan de wand achterblijven.
- IDDSI 1 producten
Dranken die onder IDDSI 1 vallen zijn karnemelk en volle chocolademelk.
IDDSI 2: matig vloeibaar
Een product behoort tot IDDSI 2 als dit kan worden geslurpt. Ook dient het snel van een lepel te stromen, maar wel langzamer dan bij dunne dranken. Bij IDDSI 2 vergt het drinken met een rietje meer inspanning van de cliënt of patiënt. IDDSI 2 is geschikt voor mensen met een enigszins verminderde tongmotoriek. Dunne dranken stromen voor hen te snel om deze veilig te kunnen doorslikken.
- IDDSI 2 testmethode: vloeistoftest
Om een drank te classificeren in IDDSI 2 maak je opnieuw gebruik van de vloeistoftest. In IDDSI 2 mag er na 10 seconden 4-8 ml achterblijven in de 10 ml spuit.
- IDDSI 2 producten
Dranken die onder IDDSI 2 vallen zijn magere yoghurt, iets dikkere drinkyoghurt en dunnere smoothies.
IDDSI 3: dik vloeibaar
Bij IDDSI 3 gaat het om dranken en om voedingsmiddelen. De cliënt of patiënt kan deze uit een beker drinken. Drinken met een rietje kost echter enige inspanning, zowel met een normale als met een grote diameter. Bij dik vloeibare voeding is kauwen niet nodig. Je kunt het direct doorslikken. Een gladde structuur zonder brokjes, zoals vezels, klontjes, stukjes schil of deeltjes van kraakbeen, is daarbij belangrijk. Deze consistentie is geschikt voor cliënten en patiënten die pijn hebben tijdens het slikken of onvoldoende tongcontrole hebben om IDDSI 2 dranken in de mond te beheersen. IDSSI 3 geeft namelijk meer tijd voor de controle van het product in de mond.
- IDDSI 3 testmethode: vorkdruppeltest
Voor de vorkdruppeltest leg je een product op een vork. Dit behoort tot IDDSI 3 als het langzaam door de tanden van de vork druppelt. Deze consistentie is dan ook uitsluitend geschikt om met een lepel te eten. Ook de vloeistoftest, waarbij binnen 10 seconden 10 ml vloeistof door een spuit loopt en niets achterlaat.
- IDDSI 3 producten
Producten die onder IDDSI 3 vallen zijn appelmoes, vla, halfvolle yoghurt, verschillende soorten medische bijvoeding en verdikkingsmiddelen. Met verdikkingsmiddelen kun je verschillende producten een specifieke consistentie geven.
IDDSI 4: glad gemalen/zeer dik vloeibaar
Ook bij IDDSI 4 gaat het om dranken en om voedingsmiddelen. De cliënt of patiënt kan deze producten echter niet uit een beker of met een rietje drinken. Maar kauwen is bij deze consistentie evenmin nodig. IDDSI 4 is geschikt voor cliënten en patiënten die een beperkte tongmotoriek hebben, geen tanden hebben of bij wie het kunstgebit niet goed past.
- IDDSI 4 testmethoden: vorkdruppeltest en lepelkanteltest
Voor IDDSI 4 kun je opnieuw gebruik maken van de vorkdruppeltest. Bij deze consistentie mag het product echter iets door de tanden van de vork druppelen, maar niet continu. Daarnaast kun je kiezen voor de lepelkanteltest. Als je de lepel met daarop het product kantelt, moet dit in zijn geheel van de lepel vallen zonder van vorm te veranderen. Valt het niet van de lepel, dan is dit een indicator dat het product te dik is en valt het onder IDDSI 5.
- IDDSI 4 producten
Producten die onder IDDSI 4 vallen zijn pudding, kwark, hopjesvla en hummus.
IDDSI 5: fijngemalen en smeuïg
Bij IDDSI 5 gaat het uitsluitend om voedingsmiddelen. De cliënt of patiënt eet deze met een vork of lepel en het is niet mogelijk om het product door te slikken zonder bewerking in de mond. De voedingsmiddelen met IDDSI 5consistentie zijn zacht en vochtig, al dan niet met kleine klontjes die de tong kan pletten. Voor volwassenen mogen de klontjes niet groter zijn dan 4 mm en voor kinderen moeten de klontjes tussen de 2 en 4 mm zijn. IDDSI 5 is geschikt voor cliënten en patiënten die pijn hebben bij het kauwen of hiervoor te moe zijn, die geen tanden hebben of bij wie het kunstgebit niet goed past. Wel is het belangrijk dat de cliënt of patiënt voldoende kracht in de tong heeft om de voedselbrij te verplaatsen en dat hij of zij licht kan kauwen.
- IDDSI 5 testmethoden: lepelkanteltest en vorkdruktest
Om een voedingsmiddel te classificeren in IDDSI 5 kun je gebruik maken van de lepelkanteltest. Bij IDDSI 5 valt de volledige hoeveelheid van de lepel wanneer je deze beweegt. Daarnaast kun je kiezen voor de vorkdruktest. Door met een vork op het product te drukken kun je dit eenvoudig in deeltjes scheiden. Deze komen dan door de tanden van de vork. Bij het drukken mag de duimnagel niet wit kleuren.
- IDDSI 5 producten
Producten die onder IDDSI 5 vallen zijn aardappelpuree, huzarensalade en rijstepap.
IDDSI 6: zacht en klein gesneden
Voedingsmiddelen in IDDSI 6 komen dicht in de buurt van “normaal” eten. Je kunt deze met een vork eten en ook pureren met de druk van een vork, lepel of eetstokjes. De cliënt of patiënt moet in staat zijn om te kauwen. Ook heeft hij of zij voldoende tongkracht- en controle nodig om het eten in de mond te bewegen en om dit tijdens het kauwen in de mond te houden. Voor volwassenen kan de voeding in hapklare stukjes worden geserveerd van kleiner dan 1,5 cm. IDDSI 6 is geschikt voor cliënten en patiënten die pijn in de mond hebben, te moe zijn om te kauwen, geen tanden hebben of bij wie het kunstgebit niet goed past.
- IDDSI 6 testmethode: vorkdruktest
Ook voor IDDSI 6 kun je de vorkdruktest doen. Als je met een gekantelde vork in het product drukt, moet je de textuur in kleinere stukken kunnen “snijden” of breken.
- IDDSI 6 producten
Producten die onder IDDSI 6 vallen zijn een rijpe banaan in kleine stukjes, gerurld gehakt, blokjes gekookte courgette en gekookte macaroni.
IDDSI 7: makkelijk te kauwen
Alledaagse voeding met een zachte structuur die makkelijk te kauwen is. Dit is normaal eten, maar zonder harde stukjes. De voedingsmiddelen mogen ook niet taai of knapperig zijn.
- IDDSI 7 Makkelijk te kauwen testmethode: vork/lepel scheidingstest
De druk van een op zijn kant gehouden vork of lepel kan worden gebruikt om deze textuur in kleinere stukken te 'snijden' of te breken. Wanneer voedsel ter grootte van een duimnagel (ongeveer 1,5x1,5 cm) met een vork wordt geplet met druk waarbij de duimnagel verbleekt, verandert de vorm van het voedsel en keert niet terug naar zijn oorspronkelijke vorm wanneer de vork wordt verwijderd.
- ISSDI 7 Makkelijk te kauwen producten:
Producten die onder IDDSI 7 makkelijk te kauwen vallen zijn zacht vlees en vis en zachte fruit- en groentesoorten,
IDDSI 7: normaal
De alledaagse voeding met verschillende texturen en zonder structuurbeperkingen behoort tot IDDSI 7. De voeding mag zelfs harde en taaie stukjes hebben en krokant en knapperig zijn. Deze consistentie is geschikt voor cliënten en patiënten die zowel op zachte als harde voedingsmiddelen kunnen bijten en lang genoeg kunnen kauwen, zonder moe te worden. Ook is het belangrijk dat zij botjes veilig uit hun mond kunnen verwijderen.
Goed om te weten: op www.iddsi.org staan afbeeldingen en korte instructievideo’s die laten zien hoe je de verschillende IDDSI-testen kunt uitvoeren.
Veilige consistentie bepalen
Bij kauw- en slikproblemen speelt de logopedist een belangrijke rol. Hij of zij voert sliktesten uit met verschillende dranken en voedingsmiddelen, om te achterhalen waar het probleem zich voordoet en welke consistentie de dysfagiepatiënt veilig kan doorslikken. Als dit niet lukt, kan de logopedist een slikvideo aanvragen. Dit is een hulpmiddel bij het bepalen van de aard van het slikprobleem en de veilige consistentie voor de cliënt of patiënt. Op basis daarvan geeft de logopedist een persoonlijk advies.