Verleiden met eiwitten

Het ei van Columbus, dé oplossing voor verzwakte ouderen en mensen die herstellen: eiwitten. Nieuwe eiwitrijke producten trekken de aandacht. En op meerdere plaatsen voeren ze zes eetmomenten in om eiwitten beter opgenomen te krijgen. Verleiden met eiwitten is de trend, zo blijkt uit onderstaand verhaal dat verscheen in Uitblinkers 10.

Meerdere eetmomenten leiden tot een betere opname van voeding en dus ook van eiwitten. Zeker als dit gecombineerd wordt met bewegen. Vooral voor ouderen is dat belangrijk, zo is gebleken uit onderzoek. Deze feiten hebben de zorg aan het denken gezet. Enkele ziekenhuizen zijn van start gegaan met het aanbieden van zes eetmomenten per dag. In de ouderenzorg experimenteren ze ermee.

Onderzoeken

Angelique Honderdors is al vanaf 2010 betrokken bij onderzoeken die de effecten van extra eiwit bij patiënten in kaart brengen. Ze was destijds hoofd  hoteldienst van ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede.  
“Dankzij de zes eetmomenten en de extra eiwitrijke gerechtjes wordt de eiwitbehoefte van patiënten voor 80 % en meer ingevuld, terwijl dat aanvankelijk voor 60 tot 70 % het geval was. Een aanzienlijke verbetering”, zegt Honderdors, sinds 2017 formulemanager bij Van Hoeckel.

Spieropbouw

Op meerdere locaties is het effect van eiwitten onderzocht. Bij gezonde ouderen is de inname van extra eiwitten in combinatie met bewegen bevorderlijk voor de spieropbouw of het tegengaan van spierafbraak. Dit bleek onder meer uit onderzoek van dr. ir. Michael Tieland van de Hogeschool van Amsterdam.  Ouderen zouden 150 minuten per week moeten bewegen en twee keer in de week aan krachttraining moeten doen. In combinatie met de juiste eiwitopname zorgt dat voor een positief effect op de spiermassa. De eiwitopname zou 1,2 gram per kilo lichaamsgewicht per dag moeten bedragen, zo gaf hij aan. (zie artikel ‘Pit uit Eiwit’ in Uitblinkers 5 op www.uitblinkersindezorg.nl/magazines).

De zes eetmomenten

Onderzoek van Radboudumc heeft aangetoond dat meerdere eetmomenten kunnen bijdragen aan een grotere eiwitopname. Maar hoe vul je dat in? Angelique Honderdos laat weten dat de drie hoofdmaaltijden kunnen blijven bestaan: ontbijt, lunch, diner. Maar dan in kleinere, eiwitrijke porties, aangevuld met hapjes tussendoor, ook eiwitrijk.  
De zes eetmomenten kunnen er als volgt uitzien: 1) Ontbijt. Bijvoorbeeld bestaande uit brood, zuivel, pap en drinkontbijt. 2) Morning break. Milkshake, koek en fruit. 3) Lunch. Bestaande uit een selectie uit de genoemde ontbijtproducten, aangevuld met een belegd broodje en een warm eiwitrijk gerechtje. 4) Middaghapje. Een zuivelproduct, een hartig hapje en een zoet gerechtje. 5) Diner. Met keuze uit meerdere gerechten, hoog in eiwit, laag in zout, met salade of fruit. 6) Proeverij. Zuivel, een hartig gerechtje en een zoet gerechtje.  

Grote stap 

Overgaan van drie naar zes eetmomenten is een grote stap. Voor ouderen die gewend zijn aan drie maaltijden kan het teveel van het goede zijn. Honderdors: “Houd de drie basismaaltijden in stand. Dat is herkenbaar. Als je die aanvult met hapjes zullen de meeste mensen al snel ondervinden dat de inname beter wordt en dat ze zich beter voelen bij meerdere, kleinere maaltijden op een dag dan bij drie grote.” De praktijk leert dat je niet in alle gevallen voor zes eetmomenten kunt kiezen. Honderdos: “Als iemand pas om 11.00 uur opstaat, zal je het moeten doen met hoogstens drie of vier eetmomenten. Doe dat slim. Serveer eiwitrijke gerechtjes, zoals kaas en zuivel. Verstrek melk met kwark in plaats van alleen melk. Dan heeft de bewoner niet het idee dat hij iets móet eten, maar dat het mag.”

Voedingstoestand

Je zult op de hoogte moeten zijn van de voedingstoestand van de bewoner. Je moet weten wat hij binnenkrijgt en wat hij tekortkomt, zegt Honderdors. “Vervolgens stem je het aanbod van voeding daarop af. Vaak wordt hiermee gewacht totdat de bewoner echt verzwakt is. Pas dan roepen ze er een diëtist bij.”      Honderdors is bezig met het uitvoeren van pilots in de ouderenzorg. Ze gaat na wat het toepassen van meerdere eetmomenten met eiwitrijke gerechtjes oplevert. “We onderzoeken wat goed werkt en wat niet. We meten niet alleen de inname maar ook de tevredenheid van de bewoners en de medewerkers. De eerste resultaten wijzen op een sterk verbeterde inname van eten door eenvoudige aanpassingen. Ik denk dat we op de goede weg zitten.”     

Inbreng producenten

Veel producenten voegden eiwitrijke of eiwitverrijkte gerechten toe aan hun assortiment. Maar hoe eiwitrijk ze ook zijn, ze worden alleen gegeten als de smaak optimaal is. En is afgestemd op de patiënt of cliënt; anders gaan ze linea recta retour richting afvalbak.   Om die reden ziet John Kommers van maaltijdproducent Kommers Culinair geen heil in medicinale bijvoeding “die smakeloos is”. En ertoe leidt dat ouderen in de zorg of patiënten in ziekenhuizen sterker ondervoed raken. “Want ze eten deze voeding gewoonweg niet.”

Eiwitverrijkte bamiblokjes 

Kommers maakte de problematiek van dichtbij mee toen zijn vader moest worden opgenomen in een ziekenhuis en later in een verpleeghuis. De gerechten smaakten hem niet. “Wij zijn voor hem alternatieven gaan ontwikkelen. Hartige, eiwitrijke gerechtjes die wel goed smaken, zoals mousses in spuitzakken. Die bevatten vetten en eiwitten om aan te sterken. In tien smaken leverbaar, houdbaar in de vriezer.” Een eiwitrijke lekkernij van Culinair Kommers is de energybar, een eiwitverrijkte reep. Ook die is verkrijgbaar in meerdere smaken, zonder toegevoegde suiker, makkelijk te eten. Daarnaast ontwikkelde het bedrijf eiwitverrijkte bami-, nasi- en stamppotblokjes die je als fingerfood kunt eten.  De producten zijn bestemd voor mensen die extra energie nodig hebben. Bijvoorbeeld vanwege een operatie of om te presteren tijdens het sporten.

Verrijkte soepen 

Unilever Food Solutions kreeg vragen van chefs om eiwitverrijkte soepen te ontwikkelen die “net zo lekker zijn als de gewone soepen van Unox”. Na een intensief ontwikkeltraject introduceerde men vijf verrijkte soepen op de vakbeurs Zorgtotaal in maart. Per soep is een mix van eiwitten toegevoegd. De soepen bevatten 10 gram eiwit per 150ml. Het gaat om de volgende soepen: Paprika Tomaten, Doperwten Munt, Zachte Pompoen, Zoete Aardappel Curry en Thaise Rode Curry. Yorick Chaudron van Unilever Food Solutions: “Ouderwets lekkere soepen, met een volle smaak en twee keer zoveel  eiwitten als gewone soepen.”

Tussendoortje

De verrijkte soepen zijn in te zetten als onderdeel van de maaltijd, maar zeker ook als tussendoortje. Dat laatste verdient misschien wel de voorkeur omdat maaltijden sowieso al eiwitten bevatten. Chaudron: “In de markt wordt veel gesproken over het invoeren van zes eetmomenten per dag. Maar dat is een behoorlijke stap, lang niet voor alle instellingen en ziekenhuizen weggelegd. Een soepje als hartig, eiwitverrijkt tussendoortje kan een goede tussenoplossing zijn.”

Eiwitrijke salades

De vraag naar eiwitrijke gerechten en tussendoortjes is in de zorg groter geworden. Fano speelt daarop in met eiwitrijke salades. “Dat is ons antwoord op de vraag naar hartige, lekkere tussendoortjes met voldoende eiwit.”    De salades zijn, door de uitgebalanceerde receptuur, van nature eiwitrijk en kunnen helpen om aan de benodigde dagelijkse hoeveelheid eiwit te voldoen, meldt Fano. Ze kunnen uit het bakje gelepeld worden en bieden meer dan 8,6 gram eiwit per portie van 80 gram. Verkrijgbaar in drie varianten.

Zuivel als aanvulling

Intussen is de belangstelling voor zuivelproducten vanwege de eiwit-manie extra groot geworden. Veel zuivelproducten zijn rijk aan eiwitten. Dus belangrijk. “Eiwitten dragen bij aan de groei en instandhouding van spiermassa en het behoud van sterke botten”, zegt Michiel van der Net, accountmanager bij Arla.  Zijn er ook producten die eruit springen? Hij noemt Arla Protino. Een flesje van 125 ml dat 13,6 gram eiwit en 255 kcal bevat. Een aanvulling op de dagelijkse voeding. Geschikt voor mensen met extra eiwitbehoefte zoals ouderen, mensen met weinig eetlust en mensen die moeten aansterken. “Het is en blijft een uniek product voor de zorg.” Arla Kefir wordt ook genoemd. “Rijk aan eiwit en voorzien van probiotica ten behoeve van een betere darmflora.”

Kleine maaltijden

Een andere ‘vinding’ op eiwitgebied komt van Carezzo. Onder de naam Carezzo 30+ introduceerde het bedrijf tien koelverse maaltijden in kleine porties van 350 gram. Kleiner dus dan reguliere maaltijden van 500 gram. Met 30 gram eiwit. Over het waarom van deze introductie zegt Fred Bergmans van Carezzo: “Ouderen eten de maaltijd in veel gevallen niet helemaal op. Tien tot twintig procent blijft over. Het gevolg is dat ze onvoldoende eiwitten binnenkrijgen, ze duiken zomaar onder de twintig gram.” Door de porties kleiner te maken en extra eiwitten toe te voegen ondervang je dat probleem. Bergmans: “Een maaltijd van 350 gram zal veel vaker volledig worden genuttigd. Door het grotere percentage eiwitten krijgen de ouderen meer eiwitten binnen bij het nuttigen van de warme maaltijd.”

Blend van eiwitten 

Een ‘blend van eiwitten’ is toegevoegd. De ontwikkeling van deze maaltijden nam de nodige tijd in beslag. Niet alle eiwitten zijn geschikt om verwarmd te worden. En de smaak moet natuurlijk in orde zijn. “Daar hebben we veel aandacht aan besteed.” Het gaat om tien kant-en-klare maaltijden, Hollands, oosters en Italiaans. “Op alle momenten van de dag in de magnetron te regenereren. Ook als de keuken gesloten is. Vooral voor ziekenhuizen kan dat belangrijk zijn.”

Artikel uit Uitblinkers editie 10