Wat is IDDSI?
Veel mensen, waaronder veel ouderen, kampen met kauw- en slikproblemen. De angst om zich in eten te verslikken, heeft grote gevolgen voor hun gevoel van veiligheid, comfort en autonomie. Daarom is het voor mensen met kauw- en slikproblemen cruciaal dat zij eten en drinken krijgen dat de juiste dikte, ook wel consistentie, heeft. Er bestaan diverse diktes en deze hebben allemaal een andere aanduiding. Om ervoor te zorgen dat iedereen dezelfde taal spreekt op het gebied van consistenties ontwikkelde een internationale groep professionals in de gezondheidszorg het International Dysphagia Diet Standardisation Initiative (IDDSI). Wanneer heb je hiermee te maken? Hoe werkt het? En welke problemen lost het op? Ontdek wat IDDSI binnen jouw zorgorganisatie kan betekenen.
IDDSI Dysfagie
Zorgeloos genieten van eten en drinken is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Van de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 8% last van kauw- en slikproblemen, ook wel dysfagie (of dysphagia) genoemd. Bij mensen van 65 jaar en ouder is dit 23% en bij mensen met een ziekte zoals kanker of een beroerte is dit maar liefst 50%. In de zorg kampen dan ook veel cliënten en patiënten met dysfagie. Dit kan ook tijdelijk van aard zijn, bijvoorbeeld tijdens een revalidatieperiode. Volgens voedingsdeskundige, Marlot Smulders, hebben slikproblemen enorm veel impact op het dagelijkse leven van dysfagiepatiënten: ‘Slikproblemen kunnen het risico op ondervoeding, uitdroging, een longontsteking en zelfs overlijden vergroten. De angst om te stikken kan er zelfs voor zorgen dat mensen niet meer willen eten. Ook schaamte kan hierbij een rol spelen. Dysfagie is dus echt een serieus probleem en de logopedist speelt een belangrijke rol bij de signalering en behandeling. Hij of zij adviseert welke voedingsconsistentie de cliënt of patiënt veilig en efficiënt kan wegslikken.’
Waarom IDDSI?
Tot voor kort gebruikte men de termen ‘siroopdikte’, ‘yoghurtdikte’ en ‘vladikte’ om de consistentie van eten en drinken in zorginstellingen en ziekenhuizen aan te duiden. Vaak ontbrak een eenduidig protocol, waardoor zorgorganisaties ook allerlei andere termen gebruikten. Om verwarring te voorkomen ontwikkelde een internationale groep professionals in de gezondheidszorg een raamwerk: IDDSI (International Dysphagia Diet Standardisation Initiative). Dit initiatief moet ertoe leiden dat de levens van meer dan 590 miljoen dysfagiepatiënten wereldwijd verbeteren. Voor de ontwikkeling van IDDSI werkten verschillende professionals, zoals diëtisten, logopedisten, ergotherapeuten, verpleegkundigen en voedingswetenschappers samen. Het doel van IDDSI is om het eten en drinken voor mensen met kauw- en slikproblemen veiliger te maken. Daarvoor is het belangrijk dat alle zorgverleners dezelfde taal spreken op het gebied van voedingsconsistenties.
IDDSI levels
IDDSI is een raamwerk dat bestaat uit 8 levels. Deze worden aangeduid met een kleur, een cijfer en een omschrijving. De levels 0 tot 3 gaan over drinken, level 4 over drinken en eten en de levels 5 tot en met 7 makkelijk te kauwen en 7 normaal over eten. Daarnaast ontwikkelden de professionals een aantal testmethoden om de voedingsconsistentie te bepalen.
Testmethoden
- Vloeistoftest, voor de levels IDDSI 0 tot IDDSI 3: hoeveel blijft er na 10 seconden in een gevulde 10 ml wegwerpspuit over?
- Vorkdruppeltest, voor de levels IDDSI 3 en IDDSI 4: blijft het op de vork liggen of druppelt het erdoor
- Lepelkanteltest, voor de levels IDDSI 4 en IDDSI 5: blijft het bol op de lepel liggen of valt het er makkelijk af?
- Vorkdruktest, voor de levels IDDSI 5 en IDDSI 6: is het met gemak uit elkaar te drukken of kost dit moeite (wordt de duimnagel wit)?
- Vork/lepel scheidingstest (fork/spoon separationtest), voor de levels IDDSI 7 makkelijk te kauwen en IDDSI 7 normaal: makkelijk te kauwen, het product gemakkelijk uit elkaar te drukken met de zijkant van een vork of lepel.
Voor het testen van eten en drinken bestaan uitgebreide richtlijnen. Deze leggen stap voor stap uit welk product je op welke manier kunt testen. Daarnaast geeft het testresultaat aan in welk IDDSI-level je een product kunt indelen. Dit biedt logopedisten de mogelijkheid om eten en drinken te testen én te beoordelen of het voedingsmiddel voldoet aan de geadviseerde IDDSI-levels voor de cliënt of patiënt. Schakel altijd een logopedist in als je deze testen uit gaat voeren.
IDDSIdex
De verschillende testmethoden geven een betere grip op de behandeling van een cliënt of patiënt, maar er kleeft ook een nadeel aan: het uitvoeren van een IDDSI-test is behoorlijk tijdrovend. Om de implementatie van IDDSI binnen zorgorganisaties te vereenvoudigen ontwikkelden logopedist Marise Neijman en arts Frans Garssen de IDDSIdex: een onlinedatabase met de IDDSI-levels van zowel alledaagse voedingsmiddelen als van medische (bij)voeding. Deze gebruiksvriendelijke database bevat producten die te koop zijn in de Nederlandse supermarkt.
Implementatie
Ook wij besteden veel aandacht aan de implementatie van IDDSI en denken mee over de beste oplossingen op dit gebied. Marlot Smulder: ‘Wij zijn ons ervan bewust dat het heel belangrijk is om mensen met kauw- en slikproblemen goed eten en drinken te bieden. Als cliënten en patiënten voeding in de juiste consistentie krijgen, krijgen zij voldoende energie, eiwitten en andere voedingsstoffen binnen. Bovendien vergroot dit hun gevoel van veiligheid, comfort en autonomie. En dat is precies wat zorginstellingen en ziekenhuizen willen bereiken. IDDSI geeft zowel rust bij de cliënt of patiënt als duidelijkheid voor de zorgorganisatie. Je hebt een concreet kader en door de verschillende levels weet iedereen, van kok tot zorgmedewerker, waar de voeding aan moet voldoen.’